(als je met je muis over een plaatje gaat zie je wat voor onderschrift erbij hoort)
Ze noemen mij Lutje Jan Streuper. Mijn pabbe is Dikke Jan Streuper. Wij zijn de beste stropers, vissers en mollenvangers van heel Boven Muntendam. Dikke Jan en Lutje Jan, ze kennen ons allemaal. Gisteren heb ik een paar fuiken in de Oude Ae gezet. Vanmorgen wil ik kijken wat er in zit.
'Waf... waf... waf...!' Opeens gaat me die hond toch tekeer. Koest Fokko! Koest! Wat is er toch met de Oude Ae aan de hand? Ik zie hoe het water draait, klotst, spat en schuimt. Ik tril over mijn hele lichaam. Middenin de stroom zie ik een kop, een hondenkop, een vreselijke kop. Ik kijk in twee ogen als schotels zo groot. Fokko gaat er met de staart tussen de poten vandoor. Dan is er opeens een stem: 'In 's Heren naam, scheer je weg, jij duivelshond.' Ik zie een deftig heerschap met een hoed op zijn hoofd naast mij staan.' Stommelsteert, verdwijn!' Het ondier is verdwenen.
In het stille dal van de oude AE
Lutje Jan Streuper had op die stralende zomerdag een stommelsteert gezien. Een monster dat in en bij het water te vinden was. Ook in de Oude Ae, een stroompje dat in een veenplas ten westen van Wildervank onstaan is. Lutje Jan Streuper kende alle paadjes in Boven Muntendam, dat later Veendam zou heten. De Oude Ae stroomde door een geweldig veengebied, het Bourtanger Moor (Veen). Dat was ontstaan toen het eeuwenlang natter en natter werd. Bomen en bosjes waaiden om of stortten neer en kwamen onder water terecht. Heel langzaam veranderden ze in een soort van smurrie: veen.
Zo rond 5000 v. Chr. was heel het Bourtanger Moor onbewoonbaar geworden. Meer dan 6000 jaar was dat zo gebleven. Wild en woest en ledig lag het ruwe veen. Slechts de heide vlocht er kransen overheen. Zo dichtte een beroemde Veendammer: Anthony Winkler Prins.
Maar dat nooit iemand een voet in die woestenij zette, is ook weer overdreven. Aan de randen van die woestenij lagen zandruggen en zandkoppen, waar het hoger en droger was. Daar konden wel mensen wonen en ontstonden dorpen. Muntendam en Meeden zijn er voorbeelden van. Die zijn dan ook ouder dan Veendam en Wildervank, de streek ´waar men wild vangt´. Vissers en jagers uit Muntendam, die het moerassige veen goed kenden, hebben vast wel geprobeerd om er netten of strikken uit te zetten. En vanuit Meeden, dat immers op een zandrug lag, hebben boeren hun koeien en schapen op de droogste plekken laten lopen. Ze maaiden het gras om het te door de zon en de wind te laten drogen en er hooi van te maken.
Nog vóór 1600 is er al geprobeerd om te voorkomen dat de Oude Ae hele gebieden onder water zou zetten. Er werden zelfs al verlaten (sluisjes) en schotten in het water gebouwd. Er is, helemaal van Muntendam tot in Veendam, zelfs een dam in het veen (een veendam) aangelegd Veendam heeft er zijn naam aan te danken. De huidige Bredeweg in Muntendam is nog een overblijfsel van die veendam. Alles werd er aan gedaan om het water de baas te blijven.
Maar echt wonen in het groene en stille dal van de Oude Ae was niet mogelijk. Te nat. Maar hoe was dat deftige heerschap er dan verzeild geraakt?
'Is dit de Pekel Aa?' Lutje Jan schudde het hoofd. Dat een dure meneer zo dom kon zijn. 'Dit is de Oude Ae', zei Jan. ‘Als u de Pekel Aa wilt zien, kunt het beste over Muntendam en Meeden gaan. Daar is het droger. En nog wel bedankt dat u de stommelsteert verjaagd hebt.'
Met een noodgang kwam Fokko bij zijn baas terug. Wat die heer toch van Lutje Jan wilde?
Jan wist niet dat er allerlei geruchten de ronde deden. Aan de turven uit het veen zouden schatten geld te verdienen zijn. Als je de geruchten mocht geloven waren boeren uit Winschoten daar aan de Pekela Aa al mee bezig.
Zelfs in het verre Groningen hadden heren van geld en aanzien er al van gehoord. Zij stuurden kaarttekenaars en anderen die veel van het veen wisten alvast als verkenners vooruit. Je kon nooit weten!
En de stommelsteert? Dat ondier zou nog eeuwenlang kinderen in het veen van angst laten rillen. Elke vader, moeder en schoolmeester waarschuwde hen voor die verschrikkelijke stommelsteert.
 |
KLIK HIER OM TE ZIEN WAAR DIT VERHAAL ZICH HEEFT AFGESPEELD |
 |
KLIK HIER OM DIRECT NAAR DEEL 3 TE GAAN:
|
